KASZEL u dzieci

Kaszel, jest dla mnie bardzo ważnym tematem z którym chcę raz na zawsze się rozprawić… Większość tego, co dziś przeczytacie będzie dla Was szokujące(!) a co więcej jestem przekonana, że zmieni wasze podejście do kaszlu.

Przygotowując ten materiał sama dowiedziałam się rzeczy o których przyznam się, że nie miałam pojęcia. Chcę zaznaczyć, że niniejszy tekst jest o kaszlu u dzieci, który różni się w wielu kwestiach od tego u osób dorosłych. Zacznijmy od podstaw!

Kaszel może być odruchem fizjologicznym w naszym organizmie, ale również objawem ciężkiej choroby. Może wystąpić gdy woda “poleci nie do tej dziurki” czyli kiedy podczas picia czy jedzenia się zakrztusimy. Odruch naszego organizmu ma za zadanie oczyścić drogi oddechowe po to, aby nic nie wleciało właśnie do niewłaściwej dziurki. Podczas jedzenia pokarm trafia do żołądka, a gdy oddychamy tą samą drogę obiera powietrze, które sprytnie zbacza z toru i zamiast do żołądka trafia do płuc. Genialne?! Zdecydowanie nasz organizm jest niesamowity, ale czasem coś pójdzie nie tak i wtedy do gry wchodzi kaszel, który ma przywrócić porządek. Kaszel też naturalnie występuje w ciągu dnia i oczyszcza nasze drogi oddechowe. Zdrowe dzieci mogą kasłać nawet kilkanaście razy na dobę (średnio 11 kaszlnięć, a u niektórych nawet ponad 30) u 5% populacji obserwuje się regularnie pojawianie się kaszlu w godzinach nocnych.

Kaszel może być też objawem różnych chorób infekcyjnych i nie tylko. Najważniejsze i podstawowe zadanie to wykrycie czynnika wywołującego, czyli głównej przyczyny kaszlu. Do tego trzeba zebrać wywiad chorobowy, odpowiedzieć na pytanie ile trawa, jaki ma charakter, kiedy się nasila a kiedy łagodzi itp. Najczęściej szczegółowo przeprowadzony wywiad, zbadanie i osłuchanie pacjenta nam wystarcza. Czasem musimy wykonać dodatkowe badania: krwi, RTG płuc, ostatnio modne USG płuc, czasem pobiera się plwocinę do badań itp.

W jaki sposób dowiedzieć się, jaka jest przyczyna kaszlu i jak się przygotować do wizyty lekarskiego? Najlepiej przemyśleć następujące aspekty:

• Jaki jest charakter kaszlu: mokry czy suchy. Kaszel mokry (słychać jak by coś się odrywało podczas kaszlu, jest głośny i dźwięczny) zazwyczaj sugeruje nam o jakiejś infekcji. Kaszel suchy zazwyczaj nie jest związany z infekcją.
• Kaszel dzieli się na ostry (do 3 tygodni), podostry (3-8tygodni), przewlekły ( powyżej 8 tygodni). Określenie czasu jest bardzo ważne, ponieważ powyżej 8 tygodni powinniśmy szukać przyczyny i wykonać dodatkowe badania. Kaszel infekcyjny zazwyczaj jest najbardziej intensywny w pierwszym tygodniu w drugim łagodnieje i zazwyczaj kończy się po 14 dniach, ale istotna część trwa nawet 3-4 tygodnie (około 50% dochodzi do siebie po 10 dniach i 90% po 25 dniach, więc 10% nadal ma problemy w trzecim, czwartym tygodniu).
• Czy występuje w nocy? Czy nasila się przy wysiłku lub przy przejściu z ciepłego do zimnego pomieszczenia? Podsumowując czy jest coś co go łagodzi i coś co go nasila.
• Czy są dodatkowe objawy takie jak: gorączka, ogólne złe samopoczucie, duszność, pieniąca się ślina, przyspieszony oddech. Takie symptomy mogą świadczyć o lokalizacji zakażenia.
• Dźwięk– np. kaszel brzmiący jak szczekanie psa może świadczyć o umiejscowieniu zapalnym np. w krtani.

Przyczyny :

• Najczęściej w infekcjach górnych dróg oddechowych: przeziębieniu, zapaleniu krtani, tchawicy, nagłośni, oskrzeli, oskrzelików, płuc, krztuścu. Jednostki te zostaną opisane oddzielnie.
• U dzieci szczególnie trzeba mieć na uwadze możliwe zadławienie ciałem obcym. Kaszel wtedy zazwyczaj występuje nagle i nie ma dodatkowych objawów.
• Może również wystąpić przy narażeniu dróg oddechowych na różnego rodzaju środki drażniące takie jak np. dyń tytoniowy, smog. U nastolatków z przewlekłym suchym kaszlem należy rozważyć palenie papierosów.
• Astma oskrzelowa, zdecydowanie nadrozpoznawana u dzieci i nie rozpoznawana u dorosłych. Bardzo ciężko rozpoznać astmę u dzieci,  z tego względu należy więc pamiętać, aby po rozpoczętym leczeniu po pewnym czasie zrobić przerwę aby sprawdzić czy kaszel powraca.
• Występuje przy alergiach. Alergiczny nieżyt nosa przyczynia się do spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła a tym samym wywołuje kaszel.
• Kaszel przy refluksie żołądkowo- przełykowym.
• Kaszel poinfekcyjny, który może występować nawet do 6 tygodni. Jest to kaszel, który może utrzymywać się po zakończonej infekcji.
• Kaszel neurogenny- czyli kaszel na tle nerwowym. Charakterystyczne jest to, że nasila się przy rozmowie z rodzicem czy nauczycielem, a łagodnieje kiedy dziecko się czymś zajmie lub zaśnie.
• Choroby genetyczne takie jak mukowiscydoza.
• Oraz wiele innych!

Kiedy już udało nam się rozpoznać jednostkę chorobową, to zaczynamy ją leczyć. Jeśli przyczyną jest przeziębienie to zajrzyj do mojego postu TUTAJ, jak zapalenie płuc to często trzeba podać antybiotyk, a przy astmie leki wziewne.

Co jeśli nie ma lekarstwa na podstawową chorobę, lub jest niewystarczające a kaszel nas męczy? Trzeba ocenić pacjenta. Pamiętajcie, że kaszel to objaw, a my nie leczymy objawu tylko pacjenta! Oceniamy czy kaszel utrudnia funkcjonowanie i wpływa na jakość snu, nauki czy zabawy. Jeśli jego przyczyną jest np. przeziębienie, a kaszel nie utrudnia funkcjonowania to nie ma potrzeby podawania jakichkolwiek leków. Kaszel przejdzie samoistnie razem z przeziębieniem.

Aby złagodzić kaszel możemy:

• Starać się przebywać w nawilżonym powietrzu, w szczególności w nocy kiedy nie pijemy a kaloryfery wysuszają powietrze i tym samym drogi oddechowe.
• Spożywać jak najwięcej wody, aby nawilżyć drogi oddechowe i rozrzedzić zalegającą wydzielinę.
• Przyjmować 10g miodu gryczanego podanego na łyżeczce przed snem. Ma on potwierdzenie w badaniach naukowych na zmniejszenie nasilenia kaszlu nocnego u dzieci. Pamiętaj aby umyć dziecku zęby po podaniu miodu , oraz nie podawać go dzieciom młodszym niż 12 miesięcy. Podkreślam na łyżeczce!

W aptekach dostępnych jest bardzo dużo preparatów najczęściej w syropach, które kuszą nas reklamami i obietnicami szybkiego wyleczenia. Pokazują obraz bardzo przeziębionego człowieka, którego jest w stanie wyleczyć syrop na kaszel. Jak wiadomo z przeziębieniem nie trzeba lecieć od razu do lekarza, a te leki można nabyć bez recepty tylko często mamy problem, który z nich wybrać, na kaszel mokry, suchy, mieszany czy może „multi” syropy, które maja nam pomóc szybko wyzdrowieć z przeziębienia.

Teraz chcę Wam przekazać najważniejszą informację. Jeśli chodzi o przeziębienie to badania nie potwierdziły skuteczności działania leków dostępnych bez recepty na kaszel i przeziębienie. Podawano poszczególne substancje dla grupy przeziębionych dzieci i porównywano ich działania w stosunku do grupy przyjmującej placebo (czyli coś co udaje lek, ale nim nie jest) i okazało się, że w grupie przyjmującej placebo i lek nie było wyraźnej różnicy. W Ameryce udowodniono zaś jedno, że te substancje mogą szkodzić i znajdują się wśród 20 substancji najczęściej prowadzących do zgonu w przypadku dzieci poniżej 5 roku życia. Zaciekawiona tym faktem, przejrzałam badania toksykologiczne z różnych lat ( niestety nie do wszystkich miałam dostęp) na temat substancji z powodu zatrucia którymi dzieci trafiały do szpitali. W Amerykańskim badaniu z 2009 roku leki bez recepty na kaszel i przeziębienie znalazły się na 8 miejscu najczęściej powodujących hospitalizację. Po tych odkryciach Kanada, USA i wiele innych krajów stwierdziło, że dziecku poniżej 6 roku życia nie powinniśmy podawać żadnych leków dostępnych bez recepty na kaszel. Dlatego, że preparaty te często zawierają substancje, które nie są obojętne dla naszego organizmu, można je przedawkować oraz nie ma dowodów na ich korzystny wpływ. W roku 2009 w Kanadzie ograniczono stosowanie leków przeciwkaszlowych i na przeziębienie wydawanych bez recepty wskazanych do leczenia dzieci w wieku poniżej szóstego roku życia. Nadużywanie dekstrometorfanu (leku wydawanego bez recepty) doprowadziło do wydania zakazu stosowania tego preparatu w wielu krajach. W 2008 r. FDA wydał zalecenie, aby unikać stosowania dostępnych bez recepty leków na przeziębienie i kaszel w przypadku dzieci poniżej 2 roku życia. Po usunięciu z aptekarskich półek sprzedawanych bez recepty leków na kaszel i przeziębienie dla niemowląt szacowana liczba wizyt w oddziałach nagłych przypadków z powodu zdarzeń niepożądanych, wywołanych przez te leki spadła o połowę, w przypadku dzieci poniżej 2 r.ż. Producenci tych leków dobrowolnie zmodyfikowali etykiety swoich produktów, dodając informację, że nie powinny one być stosowane w przypadku dzieci poniżej 4 r.ż. Do końca nie wiem, czemu w Polsce się tak głośno o tym nie mówi, być może mamy w mniejszym stopniu przedawkowują te leki… Może po prostu w naszym kraju jest kiepski system zgłaszania takich incydentów. Wiem jednak, że w Polsce te leki są dostępne w większości od 2 r.ż i często przyjmowane bez zastanowienia. Nie mówię aby tych leków w ogóle nie stosować, substancje w nich zawarte są zalecane w pewnych jednostkach chorobowych. W tym miejscu chce jeszcze raz Wam podkreślić, że jeśli podajecie jakiś lek swojemu dziecku na kaszel przy przeziębieniu to pamiętajcie, że jeśli nawet okaże się, że ten lek jednak działa i łagodzi kaszel, to tak czy inaczej jest to chwilowe, bo kaszel to objaw a nie choroba sama w sobie. Także, zastanówcie się czy Wasze dziecko naprawdę potrzebuję tego leku, bo nie wiecie do końca czy po podaniu nie wystąpią jakieś działania niepożądane. Najważniejsze jest zachowanie dziecka i stan ogólny, a nie samo zjawisko kaszlu. Przeziębienie jest chorobą samoograniczającą, a więcej przeczytasz TUTAJ. Proszę nie bagatelizujcie tego zdania, które Ciągle są zmuszeni pisać producenci leków: “Przed użyciem zapoznaj się z treścią ulotki dołączonej do opakowania bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.”

Jeśli zaś widać, że dziecko zachowuje się inaczej, kaszel je wybudza w nocy i zaburza zabawę w ciągu dnia to należy zgłosić się do lekarza. Sytuacje kiedy również powinniśmy udać się do lekarza:

• gdy pojawi się gorączka;
• kiedy w drugim tygodniu choroby kaszel zamiast zmniejszać swoją intensywność zaostrza się;
• występuje przyspieszony oddech. Najlepiej policzyć sumę oddechów (wdech i wydech to jeden) w ciągu minuty. Kiedy będzie ich więcej niż 50 u dziecka 6-12 miesięcy lub więcej niż 40 u dziecka powyżej roku należy niezwłocznie udać się do lekarza. Najłatwiej policzyć jest je kiedy dziecko śpi;
• kiedy wystąpi duszność;
• gdy podczas oddychania poruszają się skrzydełka nosa;
• nagły początek kaszlu bez dodatkowych objawów ( może sugerować za aspirowanie ciała obcego);
• kaszel u noworodka.

Dostępne preparaty na kaszel:

• leki mające za zadanie hamować odruch kaszlu ( inaczej zwane na suchy kaszel )- to głównie one wzbudziły kontrowersje w wieku krajach. Bardzo rzadko są wskazania do ich stosowania dlatego, że odruch kaszlu ma nam pomóc oczyścić drogi oddechowe wiec wyobraźcie sobie co by było gdybyśmy go się naprawdę pozbyli?! Oczywiście leki te mają za zadanie zmniejszyć intensywność a nie zahamować, ale tak jak napisałam wcześniej rzadko jest taka potrzeba. Np. świetnym obrazowym wskazaniem jest nadmierny kaszel i osób z połamanymi żebrami, gdzie po prostu każde odchrząknięcie powoduje ból. Co najważniejsze leki te nie mają potwierdzonej skuteczności w badaniach klinicznych w porównaniu z placebo jeśli chodzi o przeziębienie.
• leki rozrzedzające wydzielinę co ma za zadanie łatwiej ja wykrztusić- te leki częściej są zalecone przez pediatrów. Należy pamiętać, że po zastosowaniu wzmagają kaszel ponieważ rozrzedzona wydzielina spływa i łatwiej ją jest wykasłać. Kiedy warto je stosować ? Wtedy gdy naprawdę mamy dużo wydzieliny, kaszel jest bardzo męczący i nie jesteśmy wstanie opróżnić drug oddechowych (czyli bardzo rzadko). Dodatkowo trzeba pamiętać aby nie stosować ich przed snem bo przecież mogą wzmagać kaszel. Przy przeziębieniu większość z nich ma brak dowodów skuteczności. Powinny być zalecano przez lekarza w konkretnych jednostkach chorobowych.
• leki przeciwhistaminowe i sterydy do nosowe- mogą być skuteczne u alergików. Jeśli kaszel związany jest ze spływaniem wydzieliny z nosa tylna ścianą gardła.
• leki rozszerzające oskrzela i steryny wziewne-  nie potwierdzono ich skuteczności przy przeziębieniu są one zaś stosowane np. w astmie oskrzelowej.
• Antybiotyki- brak różnic dotyczących utrzymywania się objawów w przypadku przeziębienia i ostrego nieżytu nosa w porównaniu z placebo. Antybiotyki zaś są często nieuniknione jeśli chodzi o zapalenie płuc, nagłośni czy krztuśca. Wpis a antybiotykach i kiedy je stosować znajdziesz TUTAJ.

Ciekawostka medyczna! Podczas badania dziecka z suchym kaszlem warto zajrzeć do ucha ponieważ ciało obce lub woskowina w nim się znajdująca może powodować przewlekły kaszel, prawdopodobnie poprzez stymulację gałęzi ucha nerwu błędnego!